Όσον αφορά τα κλέφτικα τραγούδια, δημιουργήθηκαν κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, και πιο συγκεκριμένα µετά τον 16ο αι. την ίδια περίοδο η επαναστατική δράση των κλεφτών και των αρµατολών αρχίζει να γίνεται όλο και πιο έντονη. Τα κλέφτικα τραγούδια εκφράζουν την αγωνία του σκλαβωµένου ελληνισµού, την πικρία και τη θλίψη των σκλαβωµένων, αλλά παράλληλα και τη περήφανη στάση που κρατούν και την αντίστασή τους στις δυσκολίες που αντιµετωπίζουν. (βιβλίο ΕΑΠ ΣΕΛ.162-167)
Οι περιοχές στις οποίες γεννήθηκαν δεν είναι άλλες από αυτές στις οποίες ανέπτυξαν δράση οι αρµατολοί και οι κλέφτες (Πελοπόννησος, Στερεά Ελλάδα, Θεσσαλία, νότια Μακεδονία, Χαλκιδική). Χαρακτηριστικά στοιχεία των κλέφτικων τραγουδιών αποτελούν ο ανθρωποµορφισµός των φυσικών στοιχείων, όπου η φύση συµµετέχει στις χαρές και τις λύπες τους, ο γλυκασµός του θανάτου και ο σεβασµός που δείχνουν απέναντι στα άρµατα. Τα στοιχεία αυτά απαντούν στα περισσότερα κλέφτικα τραγούδια, ενώ συχνά ιδιαίτερο ρόλο έχουν και τα πουλιά, ειδικά στις εισαγωγές των τραγουδιών. (βιβλίο ΕΑΠ ΣΕΛ.162-180)
Η αξία και η σηµασία του δηµοτικού τραγουδιού γενικότερα, και του κλέφτικου τραγουδιού ειδικότερα είναι εµφανής στην επίδραση που άσκησε στους νεοέλληνες ποιητές, ιδιαίτερα µετά τον Σολωµό, ο οποίος ασχολήθηκε µε το δηµοτικό τραγούδι και το αξιοποίησε δηµιουργικά στην ποίησή του. Ο Ρήγας Φεραίος επηρεάστηκε από το κλέφτικο τραγούδι γι’ αυτό και στην ποίησή του εξέφρασε τον ενθουσιασµό του για τον αγώνα σύµφωνα µε τα πρότυπα και το πνεύµα του κλέφτικού τραγουδιού. Στον «Θούριο» και στον «Ύµνο Πατριωτικό» υπάρχουν στοιχεία που παραπέµπουν στο κλέφτικο τραγούδι, όπως η φλόγα της ψυχής των κλεφτών, το µίσος για τους Τούρκους αλλά και η ελπίδα για απελευθέρωση. Αργότερα, ο Πάλλης εµπνεύστηκε το «Κλεφτοτράγουδο», που βασικό θέµα του είναι η σκόλη των κλεφτών. Και στο έργο του Βασίλη Ρώτα, «Αητός κρατάει στα νύχια του», φαίνονται οι επιδράσεις του κλέφτικου τραγουδιού, το οποίο επηρέασε και ποιητές της «γενιάς του τριάντα», όπως είναι ο Βρεττάκος, ο οποίος χρησιµοποίησε µοτίβα απ’ το κλέφτικο τραγούδι. Τέλος, και ο Ελύτης γνώριζε πολύ καλά το συγκεκριµένο είδος τραγουδιού, όπως φαίνεται στα «Μικρά Έψιλον». (βιβλίο ΕΑΠ ΣΕΛ 291,299, 309,310,314)
Τα κλέφτικα τραγούδια αποτελούν πηγή πληροφόρησης για τη ζωή των χαµηλών κοινωνικών στρωµάτων, όπου ο αναλφαβητισµός και διάφορες άλλες δυσκολίες δεν τους επέτρεψαν να µας κληροδοτήσουν γραπτές µαρτυρίες. Οι ιστορικές πληροφορίες για τη ζωή των κλεφτών και η λαϊκή προφορική λογοτεχνία της εποχής, το κλέφτικο τραγούδι, αποτελούσαν για πολλούς αιώνες το βασικότερο µέσο πολιτισµικής και ιδεολογικής έκφρασης γι’ αυτά τα στρώµατα της κοινωνίας. (Καψωµένος σελ. 296)
Σύµφωνα µε τα όσα αναφέρει ο Ερατοσθένης Καψωµένος «οι συµπεριφορές και η δράση των κλεφτών συνιστούν σηµαίνουσες πρακτικές που εµπεριέχουν τη λογική που τις υπαγορεύει και τις συνέχει ως ενιαία στάση και αντίληψη ζωής. Με την έννοια αυτή συνιστούν ένα κοινωνικό υποσύστηµα, που µπορεί να παρασταθεί ως απλό θέαµα µέσα από το πλέγµα σχέσεων των δρώσων δυνάµεων και ρόλων». (Καψωµένος σελ. 297)
Ως προς το αφηγηµατικό επίπεδο, ο ήρωας του κλέφτικου τραγουδιού παρουσιάζεται ως µια ατοµικότητα εξαιρετικά ισχυρή, η οποία υπερασπίζεται την προσωπική της ακεραιότητα και ανεξαρτησία της απέναντι σε κάθε εξουσία και απόπειρα επιβολής της. Η δράση αυτή παρουσιάζεται ως πρωτόγονη και εγγράφεται ως αυτονόητο φυσικό δικαίωµα. Οι αξίες αυτές θεωρούνται ότι πηγάζουν από το ζωικό ένστικτο του ήρωα. Ο ήρωας εκφράζεται στα τραγούδια µέσα από µια αυθεντία, την οποία ονοµάζουµε «εγώ» και κάποιες φορές συνοδεύεται απ’ το όνοµά του. Το όνοµά του αποτελεί σηµείο αναγνώρισης στο πλαίσιο της κοινωνίας όπου ανήκει και, εκτός του ότι είναι διακριτικό γνώρισµα του ήρωα, αντιπροσωπεύει τη φήµη και το κύρος του. Γι’ αυτές τις αξίες και την τιµή του ο ήρωας θυσιάζει ακόµη και την ίδια του τη ζωή εξυψώνοντάς τες πάνω απ’ την ατοµική του ύπαρξη. (Καψωµένος σελ. 309-310)
Μια άλλη όψη της κοινωνικής διάστασης του «εγώ» φαίνεται στο ακόλουθο τρίστιχο, όπου ο ήρωας θέλοντας να γλιτώσει τον ατιµωτικό θάνατο ζητά να του κόψουν το κεφάλι. Θέλει να σώσει το κεφάλι του απ’ το διασυρµό, καθώς αυτό αντιπροσωπεύει τη προσωπικότητα και τη φήµη του.
Το που’ σαι Τσόγκα µ΄αδερφέ κι εσύ, Λάµπρο Σουλιώτη;
Γυρίστε να µε πάρετε, πάρτε µου το κεφάλι,
να µην το πάρει η Τουρκιά κι αυτός ο Νικο- Θέος
Ο ιστορικός κλέφτης της δηµοτικής ποίησης αποκτά ιδιαίτερη και εξιδανικευµένη σηµασιοδότηση και χαρακτηρίζεται ενσάρκωση της αντιεξουσιαστικής ιδεολογίας των θητικών κοινωνικών στρωµάτων, τα οποία πλειοψηφούσαν στις ελληνικές κοινότητες, υποταγµένες ή αυτοδιοικούµενες, εξεγερµένες ή µη. Στο ιστορικό επίπεδο, η µόνη διέξοδος γι’ αυτές τις οµάδες της κοινότητας ήταν η ατοµική εξέγερση, όπως υπαγορευόταν από την κλέφτικη πρωτοβουλία, καθώς τα στρώµατα αυτά αδυνατούσαν να διαµορφώσουν οµαδική, κοινωνική και επαναστατική ιδεολογία βασισµένη σε συλλογική δράση. Το κλέφτικο τραγούδι επηρεάστηκε κατά τη γέννησή του από αυτή την κλέφτικη πραγµατικότητα και την ιδεολογία της ατοµικής ανταρσίας. (Καψωµένος σελ. 321-323)
Το κλέφτικο τραγούδι αποτελεί ποιητική έκφραση των πληθυσµών της υπαίθρου, και πιο συγκεκριµένα των αδύναµων και κοινωνικά καταπιεσµένων στρωµάτων. Οι πληθυσµοί αυτοί αποτελούν τους φυσικούς φορείς του δηµοτικού τραγουδιού και τους παράγοντες που το δηµιούργησαν, το συντηρούν και το αναπαράγουν. Στόχος του τραγουδιού δεν είναι η αποτύπωση της ιστορικής ακρίβειας αλλά η έκφραση ενός συγκεκριµένου ήθους αποτελούµενου από αξίες και η παρουσίαση µιας συγκεκριµένης ιδεολογίας. Συνεπώς, το κλέφτικο τραγούδι είναι και βαθύτατα ιδεολογικό. (Καψωµένος σελ. 320-326)
Τα Δημοτικά Τραγούδια 